اصول طراحی مهد کودک
در اصول طراحی مهد کودک باید نیازهای کاربران و مراجعه‌کنندگان،خانواده ها و پرسنل مهد کودک مورد توجه قرارگیرد. به علت تغییر فرهنگ و شرایط اقتصادی جامعه، والدین ساعت‌های طولانی در بیرون از منزل هستند، به همین دلیل کودکان خود را برای رسیدن به اهداف آموزشی و پرورشی و رفع نیازهای جسمی، رشد استعدادهای مختلف خود به مهدهای کودک میسپارند.
به طور کلی در طراحی ساختمان مهدکودک باید در سه بخش، چندین فضا با ویژگی های مختلف مورد توجه قرار گیرد:
قسمت کودکان، قسمت کارکنان، قسمت والدین
از آنجایی که آموزش در مهدهای کودک بسیار مهم است، در مهد کودک فضای کافی برای کلاسهای آموزشی مختلف از قبیل کلاس نقاشی، آموزش صمعی و بصری زبان کودک، کتاب‌خوانی،کلاسهای ورزشی و هنری و سایر مهارتها در نظر گرفته شود.
سالن غذاخوری و محل تغذیه همراه با محل تهیه و توزیع غذای مناسب کودک نیز در طراحی مهد کودک بسیار مهم است.
فضای بازی نیز به جهت نیاز کودک به بازی و تخلیه انرژی از ارکان مهم مهد کودک است. که فضای باز و فضای سبز مخصوص کودک برای اجرای برنامه های آشنایی با طبیعت برای کودکان بسیارموثر و جذاب میباشد. در برخی از مهد کودک‌ها و خانه‌های بازی با امکانات پیشرفته و مدرن، استخر برای آموزش ویژه کودکان در نظر گرفته میشود.
تابلوهای مخصوص کودکان در بخش انتظار و در سایر بخش‌های مهد کودک باید در ارتفاع کوتاه قرار داشته باشند. تابلوهای مربوط به بزرگسالان نیز باید در ارتفاع بالاتر و دور از دسترس کودکان قرار گیرند.
اتاق مدیر و پرسنل از دیگر فضاها در طراحی مهد کودک است که باید در موقعیتی قرار گیرد که به کل ساختمان مسلط باشند. همچنین باید پارکینگی اختصاصی و محل استراحت برای پرسنل و مادر یارهای مهد کودک در نظر گرفته شود تا از دغدغه پرسنل کاسته شود.
به طور کلی در مهد کودک ها و مراکز نگهداری کودکان میتوان بیش از100نوع بازی وآموزش را طراحی و اجرا کرد که هر کدام نیاز به وسایل و تجهیزات و امکانات خاصی است که به فراخور نیاز مخاطبین و بودجه قابل طراحی و پیاده سازی میباشد.
فضای مربوط به کارکنان مهد کودک
طراحی مهدهای کودک با محوریت کودکان جهت حفظ احساس راحتی و آرامش کودک انجام میشود و باید شرایط برای آموزش و پرورش خلاقیت‌های او فراهم باشد؛ اما بخش مهمی از مسئولیت رسیدگی و آموزش کودکان به عهده کارکنان و پرسنل است. در مهد کودک و خانه بازی های کودکان با توجه به تعداد پرسنل و کارکنان، فضاهایی مخصوص استراحت و رسیدگی به بهداشت و رفاه مدیریت و کارکنان در نظر گرفته میشود.
فضای انتظار در مهد کودک
در تمام مهد کودک‌ها باید فضایی برای انتظار والدین در نظر گرفته شود. معمولاً فضای انتظار والدین در مجاور ورودی مهد کودک و اتاق مدیریت قرار دارد. در فضای انتظار وسائل سرگرمی برای والدین و کودکان در نظر گرفته میشود. همچنین وجود مبلمان و صندلی‌های راحت برای استراحت موقت در زمان انتظار الزامی است.
طراحی حیاط مهد کودک
در حیاط مهد کودک علاوه بر نقاشی‌های زیبای روی دیوارهای حیاط، فضای سبز طبیعی و یا مصنوعی با چمن مصنوعی و نیز درختکاری به افزایش زیبایی فضای ظاهری مهد کودک کمک می‌کند.
زمین‌های بازی از جمله زمین‌های بازی برای رنگ بازی ، ماسه بازی، سفالگری، آب بازی، بازی با طبیعت و سایل اسباب بازی های کودکان از دیگر الزامات در طراحی مهد کودک محسوب میشود.
صندلی‌ها و مبلمان مورد استفاده در بخش‌های داخل ساختمان و محوطه مهد کودک باید استاندارد، ایمن و مناسب برای ارگونومی کودکان و سنین مختلفشان باشند.
فضای خواب کودکان
معمولاً در مهدهای کودک فضایی کوچک برای استراحت کودکان در نظر گرفته میشود چون کودکان اغلب بسیار پر جنب و جوش هستند، کمتر مشاهده میشود که کودکان با هم نیاز به استراحت و خواب داشته باشند.
سایر بخش‌ها در طراحی مهدهای کودک
- ورودی و نگهبانی
- هال و لابی مرکزی
- سرویس بهداشتی و رخت‌کن کارکنان
- آشپزخانه و انبار
- سالن بازی و ورزش‌های دسته جمعی
- سالن امفی تئاتر و کلاسهای گروهی ۱۵ الی ۲۰ نفره
- انبار وسائل بازی و ورزشی و سرگرمی
- کارگاه نقاشی و کاردستی
- فضاهای مربوط به نظافتچی و انبار نگهداری وسائل مربوط به نظافت ساختمان
كلاسهای گروهی
- 1. ابعاد مورد نیاز هر کلاس : هر کودک ۱٫۵ متر مربع سطح و ۴ متر مکعب فضا برای مثال برای ۲۵-۳۰ کودک ۴۵-۷۰ متر مربع مساحت لازم است .
- 2. چیدمان میز وصندلی به تناسب موضوع.
- 3. ایجاد فضا برای قرار دادن وسائل هر گروه.
کلاس های عادی
- 1. هر گروه سنی یک کلاس
- 2. استفاده از درب های کشوئی یا دیوارهای کاذب برای جداسازی کلاس ها
- 3. قرار گرفتن کلاس ها در جنوب یا جنوب غرب ساختمان
- 4. حداکثر اکابه پنجره ها ۶۰ سانتیمتر
- 5. استفاده از عایق های صوتی وضربه گیر برای دیوارها
- 6. استفاده از پوشش نرم و عایق های رطوبتی برای کف اتاق ها
- 7. استفاده از رنگ های روغنی تا ارتفاع ۱٫۵ متری
- 8. استاندارد بودن کمدها وکشوها و نیز مهار آن برای جلوگیری از افتادن
دستشویی و توالت کودکان:
- 1. ارتفاع دستشویی از کف زمین حداکثر ۶۰ سانتیمتر
- 2. وجود دوش برای مواقع ضروری
- 3. دیوار های توالت تا ارتفاع ۱٫۵ متر با کاشی وموزاییک لعاب دار فرش
- 4. تهویه ی مناسب ونور کافی
- 5. عرض توالت ها ۸۰تا۸۵ سانتیمتر های جداکننده ۱۳۰ سانتیمتر
محوطه ی بازی کودکان
- 1. وجود فضای سبز مناسب
- 2. ایجاد زمین های ماسه ای با ارتفاع ۲۵تا۳۰سانتی متردر قسمت وسایل
- 3. پیش بینی یک سالن سر پوشیده
- 4. دارا بودن سطوح سایه ی کافی
- 5. کفپوش و دیوارپوش‌های ایمنی
نکات ایمنی مربوط به فضای کودک
- 1. نصب کلید و پریزها به دورازدسترس کودک در ارتفاع1.5 متري
- 2. نصب حفاظ و ضربه گیر دورتادور ستون، شوفاژ، در لبه‌ی تمامی پله‌ها (ساخت پله نرم)
- 3. نصب حفاظ (چوبی یا پلاستیکی)از کف پله تا سقف
- 4. نصب نرده های محافظ بیرون تمامی پنجره ها
ویژگی های کلی کلاس ها
- 1. هر اتاق باید دارای یک فایل باشد
- 2. جهت تهویه ی هوا وجود هواکش در هر اتاق الزامی است
- 3. اتاق ها باید از طریق آیفن به مدیریت متصل باشند
- 4. تعویض دکوراسیون داخلی اتاق ها هر ۶ ماه یکبار
- 5. هر کلاس دارای دماسنج جهت تنظیم درجه حرارت محیط می باشد
- 6. نصب تزیینات روی دیوار از ۱٫۵ متر به بالا
- 7. لامپ ها از سقف حداکثر ۱متر فاصله داشته باشند
طبق استاندارد، گروه های سنی متفاوت در مهد ها باید فضای مجزایی نسبت به هم داشته باشند. به طوری که به ترتیب نوزادان (3 تا 10 ماه )، (11 تا 18 ماه )، کودکان نوپا ( 19 ماه تا 2 سال )، ( 2 تا 4سال ) و ( 4 تا 6 سال ) در اتاق هایی با امکانات متفاوت مستقر شوند.
نوزادانی که هنوز شیرخوار هستند نیازمند اتاق نگهداری، خواب، تعویض کهنه، تهیه شیر و مکانی برای تجهیزات مهد کودک مناسب گروه سنی، قفسه ها و … می باشند که با نظر گرفتن این موارد حداقل فضای مورد نیاز به ازای هر نوزاد 2 تا 3 متر مربع است. ترجیح بر این است که 6 تا 8 نوزاد در یک اتاق باشند. متراژ ذکر شده تا زمانی که کودکان به راه بیفتند و به عبارتی در گروه کودکان نوپا قرار بگیرند همچنان صادق است با این تفاوت که وقتی آن ها به راه می افتند دیگر به جای نیاز به اتاق تهیه شیر به فضای بازی بزرگتر و کلاس های آموزشی و فضای استراحت بیشتری نیازمندند، آنها کم کم در سنین 2 تا 4 سال علاوه بر موارد ذکر شده به میز و صندلی، انواع دیگری از وسایل بازی، تخته نقاشی و از این دست موارد نیازمندند.
سالن غذا خوری نیز از بخش های مهد کودک محسوب می شود که می بایست به ازای هر کودک 2 متر مربع فضا در نظر گرفته شود.
سرویس بهداشتی مهد باید متناسب با قد کودکان و با قابلیت دسترسی آن ها حتی کودکانی با ناتوانی جسمی باشد، هیچ مانعی نباید برای آن ها در این مکان وجود داشته باشد. از طرفی به ازای هر 20 کودک بزرگ تر از 2 سال حداقل 1 توالت مورد نیاز است که البته نباید در نزدیکی سالن غذاخوری استقرار داشته باشد.
نکته دوم اینکه حداقل هایی نیز برای فضای باز مهدکودک وجود دارد. به طور کلی برای کودکان نزدیک به 6 سال، وجود حداقل 6 متر مربع فضای باز به ازای هر نفر جزو استاندارد های تعریف شده است. طوری که دست کم 30 کودک بتوانند در کنار هم بازی کنند که با یک حساب سرانگشتی متراژ 180 متر مربع حداقل متراژ فضای باز است. از دیگر ویژگی های فضای خارجی مورادی مربوط به انواع سطوح به کار رفته در حیاط است، از جمله: سطوح خاکی، شن، چمن، لوازم ورزشی کودک و سطح صاف برای اسباب بازی های چرخ دار و سطوح نرم برای امنیت بیشتر.
سایر نکات طراحی مهد کودک و فضای بازی کودک:
طبیعت را وارد محیط آموزشی کودکان کنید
اجازه دهید محیط بیرون به داخل محیط آموزشی و کلاس ها راه داشته باشد. درختان و گیاهان طبیعی را وارد محیط آموزشی کنید و در صورت امکان، حیوانات و پرندگان را نیز به این فضا بیاورید.
تکنولوژی را وارد محیط آموزشی کودکان کنید
جدیدترین تکنولوژی های مدرن را وارد محیط آموزشی کودکان کنید؛ مثلاً برای کودکان تبلت تهیه کنید و قسمتی از فضا را به استفاده از تبلت اختصاص دهید.
از تبلت، هم می توانید جهت آموزش کودکان استفاده کنید و هم برای سرگرم کردنِ آن ها بهره ببرید.
استفاده از رنگ های مختلف
کودکان از فضاهای رنگارنگ لذت می برند، به همین دلیل محیط آموزشی و کلاس های آن ها باید رنگارنگ باشد.
یکی از راه های ایجاد فضای رنگی، تهیۀ میز و صندلی های رنگارنگ است.
رنگ قرمز: هیجان و خلاقیت را در کودکان افزایش می دهد و باعث اشتهای بیشتر برای خوردن غذا میشود
رنگ زرد: خوش بینی و خلاقیت را تقویت می‌کند و تمرکزشان را افزایش می دهد.
رنگ نارنجی: انرژی کودکان را افزایش می دهد و به علاوه، آن ها را به برقراری ارتباط با اطرافیان خود تشویق می کند.
آبی آسمانی: آبی کمرنگ، رنگی سرد است و باعث ایجاد آرامش در کودکان می شود.
رنگ سبز: سبز، نماد طبیعت است. نه گرم است و نه سرد؛ این تمِ معتدل، سبب ایجاد آرامش و صلح می شود و استرس را از کودکان دور می کند.
حیاط مهدکودک
حیاط مهدکودک به اندازۀ داخل آن اهمیت دارد. حیاط باید سرسبز و زیبا باشد و کودکان بتوانند به راحتی در آن بازی کنند.
اگر در حیاط مهدکودک، استخری مناسب برای کودکان داشته باشید تا بتوانند در روزهای گرم در آن، آب بازی کنند، به شادی و هیجان آن ها خواهید افزود و فضایی برای لذت بردن بیشترشان فراهم می آورید
کمد شخصی برای کودکان
کودکان نیز مانند بزرگسالان به حریم خصوصی نیاز دارند.اگر کمد یا هر محفظه ای در اختیار آن ها قرار بگیرد که بتوانند وسایل شخصی و وسایل مورد علاقۀ خودشان را در آن قرار دهند، احساس امنیت در آن ها ایجاد می شود.
فضایی برای نمایش کار کودکان
نگهداری و نمایشِ کارهای هنری یا کاردستی های کودکان باعث می شود که آن ها احساس کنند کارشان اهمیت و ارزش داشته است.این کار، تاثیرِ شگفت انگیزی بر روحیه و اعتماد به نفس آن ها خواهد داشت و آن ها تشویق خواهند شد تا کارهای بعدی شان را به شکل بهتری انجام دهند
کیفیت هوای مهدکودک
کیفیت هوا، تاثیر شگفت انگیزی بر تمرکز کودکان، قدرت یادگیری آن ها و حتی عملکردشان دارد.اگر هوای کلاس به خوبی تهویه نشود، امکان سرایت بیماری ها نیز افزایش می یابد؛ همچنین خستگی نیز بر کودکان غالب خواهد شد
فضای آکوستیک
کودکان به آرامش نیاز دارند؛ از این رو، فضای مهدکودک باید آرام باشد و نباید صداهای بیرونی وارد فضا شوند و کودکان را آزار دهند. صداهای آزاردهنده بر خلق و خوی کودکان، سلامتی و قدرت یادگیری آن ها تاثیر منفی خواهد داشت.
بهترین کار این است که مهدکودکی آکوستیک بسازید تا هیچ صدایی در آرامش و یادگیری کودکان اختلال وارد نکند.